Een dankbaar vaderland? Niet altijd...

[Obusje]

Van tijd tot tijd probeer ik wat orde te scheppen in de chaos die mijn persoonlijke archief heet. Losse aantekeningen, artikelen uit tijdschriften, krantenknipsels, boeken, foto’s, et cetera. Wat de boeken en foto’s betreft zijn mijn dossiers inmiddels redelijk op orde. Boeken staan op onderwerp en schrijver op boekenplanken. En foto’s zijn in de loop der jaren vrijwel allemaal gedigitaliseerd, gerubriceerd en veilig opgeslagen in de cloud.
Zo kan ook de generatie na mij, als ik het aardse voor het eeuwige verruild heb, met dit alles nog wat aanvangen. En terugvinden. Regeren is vooruitzien.

Momenteel ruim ik ter afronding van de archiveringsklus alleen nog nog wat kleinere stapels op die om uiteenlopende redenen nog ergens rondslingeren in de door mijn partner eenzijdig oorlogsvrij verklaarde woonvertrekken van onze private vesting. En dan door haar op mijn bureau worden gedumpt. Zo trof ik recent een mapje met wat aantekeningen en foto’s op mijn bureau aan die mij in een ver verleden hoofdpijn bezorgd hadden. Van ergernis. De gesneuvelde vermisten van het fort van Loncin.

De historie van dit fort van de Verstevigde Stelling van Luik zal genoegzaam bekend zijn. Bij een artilleriebeschieting door Duitse troepen met 42-cm geschut werd het fort op 15 augustus 1914 geraakt in een der munitiemagazijnen. En ontplofte. Een deel van het fortgarnizoen kwam daarbij om het leven. Slechts een klein aantal gesneuvelden kon destijds geborgen worden. Het merendeel van de doden werd bedolven onder de betonblokken van het vernielde fort en de grote hoeveelheden onontplofte munitie van de fortartillerie. In de jaren na afloop van de Eerste Wereldoorlog werd het fort tot necropool verklaard en weer later tevens tot open lucht museum. Inmiddels ook al weer enkele tientallen jaren heeft het fort een klein maar prachtig museum waar de herinnering aan de trieste gebeurtenissen van augustus 1914 levendig wordt gehouden. De moeite van een bezoek meer dan waard.

Volgens de overlevering, hier en daar op het fort benadrukt met aangebrachte teksten en panelen, zou het zich bij het aantal militairen dat bij de explosie omkwam, handelen om ruim 250 leden van het garnizoen. Uit onderzoek, onder andere uitgevoerd door het inmiddels opgeheven Instituut voor Veteranen te Brussel, is vast komen te staan dat het werkelijke aantal waarschijnlijk beduidend lager ligt. Circa 100 à 150 man is meer reëel. Kort voordat de Duitse omsingeling van het fort een feit was en de aanval werd ingezet, had fortcommandant Victor Naessens (1864-1954) in navolging van andere fortcommandanten een deel van het garnizoen weggezonden richting veldleger. En ook om andere redenen was het garnizoen op 15 augustus 1914 niet voltallig.

Loncin-1.jpg

Begin deze eeuw, het eigendom van het fort was inmiddels over gegaan naar het Waals gewest, werd DOVO gevraagd om het fort te ontdoen van de vele tonnen onontplofte munitie die zich nog in het fort bevond. De combinatie van herdenken, toerisme een munitieresten werd na ruim tachtig jaar toch te gevaarlijk geacht. Een uitgebreide en langdurige opruimactie werd door DOVO gestart en in 2007 afgerond.

Deze opruimactie had destijds mijn grote belangstelling en werd nauwlettend door mij en anderen die in die periode nauw bij fort Loncin waren betrokken gevolgd, vanwege de mogelijkheid dat daarbij ook menselijke resten aangetroffen zouden kunnen worden. En dat gebeurde ook.
Door het Ministerie van Defensie werd vervolgens in opperste staat van patriotisme budget beschikbaar gesteld om te trachten via DNA-onderzoek
de identiteit van de gevonden militairen vast te stellen. Dat leek mij en anderen ook een prima idee. Cultuurvolkeren behoren zorgvuldig om te gaan met hen die voor het vaderland het leven hebben gelaten.

En het fort van Loncin had helaas een slechte reputatie op dat gebied. Het was een publiek geheim dat het fort gedurende vele jaren bloot had gestaan aan bezoek van ongenode en duistere gasten die zochten naar munitie en skeletdelen. En deze ook vonden en meenamen.
Maar tot mijn ergernis en die van andere insiders, bleken de woorden van Defensie te mooi om waar te zijn. Toen in kleine kring bekend werd dat er stoffelijke resten van waarschijnlijk een tiental militairen was gevonden, kwam Defensie deels op haar woorden terug. Tien DNA-onderzoeken à raison van een paar duizend euro per onderzoek, vond men in bezuinigingstijd te duur. Defensie wenste zich te beperken tot een vijftal DNA-onderzoeken. De resten van de overige militairen zouden als onbekend militair worden begraven. Aldus geschiedde. Een paar families werd blij gemaakt met het bericht dat hun naaste geidentificeerd was. Alle anderen bleven in het ongewisse.

Loncin-2.jpg

Treurig dat de dank van het vaderland blijkbaar soms budgettaire grenzen kent. De één mag zijn leven geven, maar een paar anderen besluiten achter een bureel dat hem de kans op het postuum terugkrijgen van zijn identiteit ontnomen wordt.
Mijn ergernis leefde bij het bekijken van mijn aantekeningen over deze affaire weer op. Tijd nu om het dossier ver uit het zicht in mijn archief
te (ver)stoppen.

[Bram1940]

Dag Obusje,

De opruiming was destijds groot nieuws. Ik had gehoord van enkele geïdentificeerde slachtoffers maar dat het er een tiental geweest zouden zijn, kan ik mij zeker niet herinneren. Misschien was de berichtgeving in sommige media toen al « gezuiverd ».

Het WHI heeft een tijdje geleden het project « vergeten helden » opgestart. Ideaal om op een positieve manier de herinnering terug wat meer op de voorgrond te brengen na de hectische eeuwfeesten door de overige gesneuvelden te identificeren, zou ik denken. Hier kan iemand toch mee scoren …?

Bedankt om dit even terug op te rakelen, Obusje.

Groeten,
Bram

[Exjager]

Het is gewoon een feit, we zijn niet goed in herdenken, op alle terreinen... jammer!